Grandeur gemixt met gemoedelijkheid

Lebuinuspleinen Deventer

Lebuinuspleinen Deventer

Lebuinuspleinen Deventer

Lebuinuspleinen Deventer

Lebuinuspleinen Deventer

de kern

Grootse aanpak van de culturele pleinen

De stad Deventer ontwikkelt op voortvarende en passende wijze diverse culturele instellingen in haar binnenstad, en denkt na over de bijbehorende transformatie van de buitenruimtes. BoschSlabbers werd gevraagd om dat proces aan te vullen met een gedragen schetsontwerp voor de ‘Lebuinuspleinen’, te beginnen met het Grote Kerkhof.

Uitgaande van het uitbundige applaus na de drukbezochte presentatie in het stadhuis (maart 2020) konden inwoners, ondernemers en andere betrokkenen zich goed vinden in het ontwerp. De nieuwe inrichting omvat een waterspeelplek, meer bomen en toepasselijke verharding die de Lebuinuskerk en andere omliggende historische bebouwing beter tot hun recht laten komen.

Nieuws - 09 jan 2024

Ook grandeur en gemoedelijkheid voor Nieuwe Markt Deventer

Na de herinrichting van de Stromarkt en het Grote Kerkhof in Deventer, wordt met de Nieuwe Markt ook het derde en laatste plein van de Lebuinuspleinen opnieuw ingericht. Het schetsontwerp is reeds vastgesteld en we zijn voor gemeente Deventer druk bezig met het definitieve ontwerp. De Nieuwe Markt en de aangrenzende straten Hofstraat en Graven […]

Lees meer

Nieuws - 09 jan 2024

Ook grandeur en gemoedelijkheid voor Nieuwe Markt Deventer

Na de herinrichting van de Stromarkt en het Grote Kerkhof in Deventer, wordt met de Nieuwe Markt ook het derde en laatste plein van de Lebuinuspleinen opnieuw ingericht. Het schetsontwerp is reeds vastgesteld en we zijn voor gemeente Deventer druk bezig met het definitieve ontwerp. De Nieuwe Markt en de aangrenzende straten Hofstraat en Graven […]

Lees meer

de aanpak

Kussende pleinen

Op de plek waar de Hanzestad Deventer is ontstaan, staat de overweldigend grote Lebuinuskerk. Het bijbehorende voormalige kerkhof en de omliggende pleinen misten echter deze grandeur. Decennialange verwaarlozing zorgde voor een rommelige inrichting van de pleinen: hobbelig asfalt op de Stromarkt, een overvolle Nieuwe Markt met fantasieloze parkeervakken en een kaal, onaantrekkelijk Grote Kerkhof. We onderzochten wat de pleinen met elkaar verbindt. Alsof ze elkaar kussen gaan ze naadloos in elkaar over, en verzorgen een warm welkom als je vanaf de IJssel de stad inloopt. Een totaalcompositie lag voor de hand.

Draagvlak door dialoog

De grootste uitdaging was echter niet een goed nieuw pleinontwerp, maar een breed gedragen plan met slaagkansen dat daadwerkelijk gerealiseerd zou kunnen worden. Bewoners en ondernemers waren bij aanvang namelijk sceptisch over de herinrichting, vanwege eerdere plannen die geen rekening hielden met ondernemerschap en historische context – wat tot veel weerstand had geleid. En dus gingen we in gesprek, waarbij een ontspannen maar intensief participatietraject uiteindelijk leidde tot een breed gedragen project. Of hoe je na een gemeenschappelijke ontdekkingstocht samen tot het beste ontwerp komt.

“Ik ben erg positief. Zowel over het proces als over dit eerste schetsontwerp. De verbinding tussen de pleinen is sterk. (…) De rijbaan voor auto’s wordt iets verlegd, komt wat meer van de bebouwing af te liggen en er komt een aantal bomen bij. Daarmee ontstaat een iets intiemer, kleiner plein, dat meer uitnodigt om te verblijven en om ook kleinere evenementen te houden. Ik vind de waterspeelplek als element aardig gevonden en goed passen. Het is gewoon goed gedaan.”

– Nieck Eppink, binnenstadsbewoner en eigenaar dansschool Eppink, in het De Stentor, 5 maart 2020.

het resultaat

Middeleeuwse uitstraling

In de 8e eeuw stak missionaris Lebuinus de IJssel over om op een rivierduin een houten kerk te bouwen. Dit wapenfeit diende als directe inspiratiebron voor de Lebuinusmasten: ‘lichtstaffen’ die verwijzen naar de missionarisstaf, en die de huidige Lebuinuskerk letterlijk in het licht zetten. Het straatwerk in bak- en natuursteen markeert de route naar de ingang van de kerk, versterkt de middeleeuwse uitstraling en laat de pleinen beter aansluiten op de historische panden rondom. Stoepjes voor oude panden zijn hersteld, geveltuintjes en nieuwe bomen geven de pleinen een gemoedelijke sfeer. De locatie van terrassen op het Grote Kerkhof is geoptimaliseerd met extra zonuren terwijl het autoverkeer op afstand blijft. Een fonteinvloer weerspiegelt de Lebuinuskerk en biedt kinderen watervertier: het is exact die combinatie van grandeur en gemoedelijkheid die we vonden passen bij deze bijzondere plek.

Dichterlijke boomcirkels

Van Erasmus tot Typhoon en van Jeremia tot Boudewijn Betzema: hun dichterlijke teksten kregen een unieke plek op het Grote Kerkhof. Rondom de bomen op het plein zijn messing boomcirkels met tekstfragmenten geplaatst. De woorden maken de geschiedenis tastbaar aanwezig, op een plek waar doorheen de tijd niet minder dan 40.000 mensen begraven werden.


“Ik denk dat iedereen zijn inbreng heeft kunnen geven en daarmee draagvlak is gecreëerd.”

– Wethouder Carlo Verhaar, in het Algemeen Dagblad

duurzame inrichting

Eeuwenoude pleinen duurzaam de toekomst in

De herinrichting van de Lebuinuspleinen houdt op verschillende manieren rekening met klimaatverandering in het hart van de historische stad:

Bomen, groen en verkoeling – De toegenomen hoeveelheid groen in de binnenstad geeft meer en beter verspreide schaduw, wat zorgt voor minder hittestress. Naast de 28 bomen die blijven staan, komen er in totaal 21 nieuwe bij. Omdat niet alle bestaande bomen in topconditie verkeerden, werden verschillende nieuwe soorten aangeplant. Hierdoor voorkomen we dat door ziekte ineens alle bomen het loodje zouden leggen. Bestaande bomen krijgen een ‘bomen-APK’ door grondverbetering. Tegenover de Botermarkt maakt een deel van de huidige bestrating plaats voor bloemen, planten en hagen. Wie ’s zomers verkoeling zoekt, kan neerstrijken op het terras onder de schaduwrijke bomen. De grote waterspiegel creëert als speelplek veel verdamping – wat ook verkoelend werkt.

Materiaalgebruik – De verharding van het voormalige Grote Kerkhof bestond voor een groot deel uit een ratjetoe van gebakken dikformaat klinkers. Deze zijn gecombineerd en hergebruikt tot een gemeleerde mix, waarmee nieuwe CO2-uitstoot door wegtransport werd voorkomen. Rondom de Lebuinuskerk bestaat het nieuwe plein uit halfverharding van regionaal Achterhoeks Padvast. De waterdoorlaatbaarheid in combinatie met de lichte kleur heeft een positief effect op hittestress. Voeg daaraan een uitgekiend lichtplan met LED-verlichting toe, en de Lebuinuspleinen vormen een prachtig sfeervol decor.

Afkoppeling hemelwater – Met de herinrichting van de Lebuinuspleinen werden de bestaande straten, een deel van de Mariakerk en het gigantische dak van de Lebuinuskerk volledig van de riolering ontkoppeld. Het hemelwater komt in een nieuw, afzonderlijk infiltratiestelsel terecht dat regenwater buffert waardoor het langzaam infiltreert in de zandige ondergrond.

Hoogteprofiel nieuwe inrichting – Bovendien is de nieuwe openbare ruimte zo ingericht, dat ze bij hevige regenval zelf als buffer kan dienen. Zo is de Stromarkt (net als de toekomstige Nieuwe Markt) voorzien van een zogenaamd ‘hol’ profiel. Door de bestrating onder afschot weg van de gevels toe te passen, kan hemelwater worden opgevangen in een goot – op grotere afstand van de bebouwing. Tegelijk wordt ook het natuurlijke afschot richting de IJssel niet verstoord. Het vervult de functie van ‘calamiteitenbuffer’, zodat individuele panden gevrijwaard blijven van wateroverlast.

project data

Titel: herinrichting Lebuinuspleinen Deventer

Locatie: Grote Kerkhof, Nieuwe Markt, Stromarkt, Botermarkt en aangrenzende straten, Deventer, NL

Omvang: 1,5 ha

Opdrachtgever: Gemeente Deventer

Samenwerking: STIPO, StudioDL, Rots maatwerk, Herman Evers & Bram de Borst

Looptijd: 2019-2022 (ontwerp), 2021-2024 (realisatie)

Type: Inrichtingsontwerp SO VO DO, uitvoeringsbegeleiding

Beeldcredits: BoschSlabbers, Jeroen Musch, Milartmedia, Bart Ros

Publicaties & awards: Publicatie in het Blauwe Kamer Jaarboek 2023, nominatie Dezeen Awards 2024 (landscape and urban design)

Projectcode: BS19-136