Bijzonder authentiek landschap continu in ontwikkeling

Waar de molens in de dubbele molengang van kinderdijk draaien, waar het agrarische leven de motor is,  waar de bebouwingslinten nog duidelijk herkenbaar zijn en waar de tijd soms stil lijkt te hebben gestaan. In het archetypische Hollandse polderlandschap van Molenwaard zijn veel ruimtelijke kwaliteiten te ontdekken. Maar hoe kunnen we de kwaliteiten van deze polder bewaren?

Vanuit de samenleving komen voortdurend nieuwe vragen op de omgeving af. Deze maken dat het landschap continu in ontwikkeling is. Bijzonder aan het landschap van Molenwaard is dat de naoorlogse verandering relatief bescheiden is gebleven. In de recente geschiedenis van het landschap van Molenwaard hebben zich ruimtelijk geen snelle omwentelingen voorgedaan. Dat betekent niet dat het landschap niet is veranderd, geenszins, maar de verandering is meer geleidelijk verlopen. Al die kleine veranderingen samen hebben wel degelijk een grote impact op het ruimtelijk beeld. Voor gemeenten is het lastig  om op de kwaliteit van die ogenschijnlijk kleine ontwikkelingen, die ieder op zich niet van een bijzondere betekenis zijn, te sturen.

Dit kookboek formuleert ruimtelijke recepten voor de 10 belangrijkste ruimtelijke ontwikkelingen die momenteel aan de orde zijn in de gemeente Molenwaard. De recepten zijn tot stand gekomen in samenspraak met de bewoners en gemeente.

Voor de uitstraling van het kookboek is gekozen voor laagdrempelige uitstraling, het boek moet iedereen aanspreken. Daarom liever een goede krant dan een deftig boek. Liever een Allerhande die op het aanrecht ligt dan een fraai ingebonden Ottolenghi op de salontafel.

Ingrediënten van Molenwaard

Het landschap van Molenwaard is het product van een lange geschiedenis, waarbij iedere episode zijn eigen aardigheden heeft toegevoegd zonder het voorgaande geheel uit te wissen. Het resultaat is een verhalend landschap, samengesteld uit een complex en intrigerend stelsel van elementen en structuren uit verschillende tijdlagen. Molenwaard is onderdeel van de Alblasserwaard en kent verschillende landschapselementen die voor dit gebied specifiek zijn. Deze kenmerkende landschapselementen vormen de ingrediënten van het landschap. In Molenwaard zijn dit bijboorbeeld de donken, kreekruggen, veenstromen, boerderijlinten, achterkades, molens, tiendwegen, hovelingen, eendenkooien, huftbosjes en knotbomen.

Aan de hand van 10 basisrecepten worden er handvatten gegeven voor de belangrijkste ingrepen in het landschap van de Molenwaard. Elk recept geeft een beknopte typering van de opgave en de karakteristieke kenmerken en knelpunten die er spelen bij het vormgeven aan deze ontwikkeling. Voorbeelden van ontwikkelingen zijn: schaalvergroting, inbreiding, vrijkomen agrarische bebouwing, inpassen herwinbare energie en uitbreiding  van recreatieve verbindingen,  bedrijfsterreinen en dorpskern. Om de ontwikkeling zorgvuldig in te passen zijn er bouwstenen op een rij gezet  waar men bij een ontwikkeling gebruik van kan maken. In een voorbeelduitwerking wordt getoond hoe deze bouwstenen bij een ontwikkeling kunnen worden ingezet.

Veranderende rol van de overheid

De rol van de gemeente in het ruimtelijk ordeningsproces is veranderd. De gemeente zet de ontwikkelrichting uit, formuleert haar doelen. In plaats van ‘zelf doen’ inviteert zij anderen om die doelen te realiseren. De gemeente geeft de kaders aan en wil binnen die kaders stimuleren en aanjagen, inspireren en mogelijkheden scheppen. Het ‘nee mits’ van weleer maakt plaats voor ‘ja, onder voorwaarde dat’. Over die voorwaarden gaat het in dit ruimtelijk kwaliteitskader.

Voor de streek, door de streek

Het landschap van Molenwaard is door de eeuwen heen door de mensen gevormd. Ook nu zijn het nog altijd de mensen die het landschap maken. De gemeente wil die kwaliteiten behouden die door de streek als kwaliteit worden herkend en knelpunten oplossen die door de bewoners als probleem worden ervaren. Daarom is dit kookboek in een nauwe samenwerking met de inwoners van Molenwaard opgesteld. In drie avonden is met hen gekeken naar de kwaliteiten van Molenwaard, naar de ontwikkelingen die op het gebied afkomen en naar de wijze waarop deze zich het best laten inpassen.