Blauwe draad in de gebiedstransformatie

Wie woont in de Brabantse Kempen, is een geluksvogel. In het voorjaar van 2024 zijn de voorbereidingen van de afgelopen vijftien jaar bij elkaar gekomen met het voltooien van de transformatie van zo’n 600 hectare beekdal tussen Vessem en Middelbeers. Resultaat van 15 jaar intensieve samenwerking tussen gebied en overheden is een inclusief beekdal over een lengte van 8 kilometer, gebaseerd op een gezond bodem- en watersysteem, waar ruimte is voor natuurinclusieve landbouw en recreatie. Waar de beek weer kan meanderen en onderdeel is van een langgerekt natuurgebied. Waar agrarisch ondernemers ruimte kregen binnen natuurinclusieve grenzen en nieuwe erven bijdroegen aan aanplant van singels en houtwallen. Waar kunst en geschiedenis lokale verhalen vertellen langs nieuwe struinroutes. Waar beekjuffers en koekoeksbloemen weer terugkomen. Typisch Kempisch!

Typisch Kempisch!

Resultaat is een typisch Kempisch landschap waar droogtebestrijding, waterbeheer, agrarisch landgebruik door een nieuwe Landcooperatie, landschapsontwikkeling, kunst, nieuwe erven, voedselbossen, een dorpsbeekpark, natuurversterking en nieuwe struinroutes geïntegreerd zijn.

Met de uitvoering van deze projecten is gerealiseerd:

• 8,2 kilometer beekherstel; hermeandering en verontdieping van gekanaliseerde beek
• Opheffen alle visbarrières (stuwen en sifon)
• Herstel van 389 ha Natte Natuurparel (N2000)
• Extra ruimte voor wateropvang (100.000 m3)
• Herstel van de Oude toren Oostelbeers (nog in volle gang)
• 164 ha nieuwe natuur (NNB) inclusief ondernemend natuur netwerk als buffer rond de N2000 beek, in gebruik genomen door een hiervoor opgerichte Landcooperatie: o.a. vochtig hooiland en kruidenrijk grasland
• Reeks amfibieënpoelen
• Nieuw gescheiden watersysteem om agrarisch water langer gescheiden te houden van Natte Natuurparel en beek
• 1 Nieuw landgoed (geen ontwerp van BoschSlabbers)
• 1500 nieuwe ‘Kempische’ laanbomen langs wegen
• 6 ha nieuwe landschapselementen: heggen, houtwallen, boomsingels, ruigtestroken, akkerranden.
• Nieuw beekpark bij Vessem met voedselbos, dorpsmoestuin, houtsingels, paden, vuurstookplek, mijmerstenen, zitplekjes, struinroutes, zwaluwwand, waterberging en verbindingen met het dorp.
• Nieuwe recreatieve belevingsroutes (Beleef De Kempen); circa 6 kilometer fietspad inclusief 2 fietsbruggen over de beek
• Doorlopend struinpad over de gehele lengte langs de beek
• Netwerk van struinpaden als verbindingen tussen bestaande paden, deels gekoppeld aan nieuwe landschapselementen en Landkunst projecten
• Agrarische ondernemers geholpen bij mogelijke veranderingen
• Nieuwe Kempische woonerven (rood voor rood) bij Donk met nieuwe landschapselementen

Proeftuin met lange adem

De Levende Beerze ontwikkelde zich in de loop der jaren tot een ware proeftuin voor de transitie van het landelijk gebied. Het project is een voorbeeld van een integrale en sterk participatieve aanpak. Hierin waren een stevige gebiedsalliantie met gedeelde doelen, een zorgvuldig participatief ontwerpproces en een lange adem essentieel.  BoschSlabbers werkt  al sinds 2016 in dit gebied, in nauwe samenwerking met gemeenten Vessem & Oirschot, provincie Brabant, waterschap de Dommel, Brabants Landschap en betrokkenen. 

BoschSlabbers leidde de participatietrajecten en tekende aan diverse inrichtingsplannen en visies langs de Kleine Beerze: inrichtingsplan Vessem dorp aan de Beek, inrichtingsplan Donk, inrichtingsplan Spekdonken-Molenbroek-Hoogeind, Gebiedspanorama Oostelbeers en Deelgebiedsvisie Spoordonk 2035. De drie inrichtingsplannen zijn recent aangelegd. Onze rol was echter bescheiden in vergelijking met de lange adem en het vele werk van de gezamenlijke opdrachtgevers. Ook de komende jaren worden nieuwe projecten geformuleerd en uitgevoerd. Blijvend samenwerken dus, zodat een gebiedstransitie in een beekdal dat begon bij de Vessemse waterput uiteindelijk zal eindigen in de moerassen van de Kampina.