Een gebied zo groot als half Nederland: dat is de Brisbane River watershed in Southeast Queensland, Australie. In januari 2011 stonden hier -na 9 jaar droogte- opeens 12.000 woningen en 2.500 bedrijven blank, met nog eens 16.000 die gedeeltelijke waterschade opliepen. Dus ook hier is men naarstig op zoek naar maatregelen om de negatieve effecten van de klimaatverandering als wateroverlast, droogte en hittestress tegen te gaan. Naast perioden met te veel neerslag komen perioden van langdurige droogte hier steeds frequenter voor, terwijl het gebied verder verstedelijkt. Slim watermanagement en water-inclusief ontwerpen zijn daarmee meer urgent dan ooit.

De ‘Southeast Queensland Waterfuture Charrette’ die BoschSlabbers samen met de lokale architect James Davidson en met Derk Hoeferling / Washington University St Louis (USA) heeft voorbereid was groots en verbazend.

Groots, omdat in deze charrette 170 professionals samenwerkten aan een regionale visie, van de plek waar de ‘Upper Brisbane River’ in de bergen achter Brisbane ontspringt tot aan haar monding in het kustgebied, de ‘bay-city’.

170 professionals vanuit verschillende disciplines waaronder ontwerpers, technici, planologen, politici, hydrologen, economen, juristen en wetenschappers uit het sociale domein. Voor ieder van hen vormt de rivier met haar omgeving een substantieel deel van het dagelijks werk, maar de meesten hadden elkaar nog niet eerder ontmoet. Voor hen was dit de eerste keer dat zij samenwerkten en opnieuw bleek het samen tekenen, het samen al schetsend de mogelijke toekomsten verkennen, een effectief instrument. Het versmolt 170 min of meer op zichzelf staande visies tot een gedeelde stip op de horizon, tot een gemeenschappelijk lange termijn perspectief.

Verbazend, omdat deze charrette zowel een gedeeld eigenaarschap genereerde als een gezamenlijk bewustzijn dat in ieder deel van de regio water zich kan ontwikkelen tot een belangrijke troefkaart op het gebied van leefbaarheid.

Het begon allemaal met het herformuleren van de vraagstelling, van ‘hoe kunnen we de wateropgaven technisch oplossen?’ tot ‘hoe kunnen we de wateropgaven oplossen en tegelijkertijd water sterker positioneren als het integrerend en samenbindend element dat aan de identiteit van Brisbane een hernieuwde kracht verschaft?’ Daarmee ging de charrette niet alleen over het voorkomen van overstromingen, maar ook over het toevoegen van ecologische, ruimtelijke, stedelijke en sociale kwaliteit.

De grootste winst van de charrette schuilt in de 5 lessen die deze heeft geleerd:

• Start het denken vanuit een groter perspectief, zowel in schaal als in tijd. Je kunt niet zonder een regionaal benadering en een stip op de horizon. De kunst om het lange termijn perspectief te koppelen aan een uitvoeringsprogramma voor de korte termijn.
• Wees zuinig met water, zoet water is veel te kostbaar om te verspillen. Na een periode van hevige neerslag is vaak de eerste reflex om al het water zo snel mogelijk af te voeren om wateroverlast te voorkomen. Maar denk dat je dan waardevol zoet water weggooit dat later van grote waarde kan blijken. Houdt het water zo lang mogelijk vast en sla het op zodat je het in perioden van droogte kunt gebruiken, voer alleen af wanneer er geen andere optie meer is.
• Op de lange termijn is het effectiever om met het systeem mee te werken dan om maatregelen te nemen die tegen het systeem ingaan. Analyseer het systeem, wanneer je weet hoe het werkt kun er een mee samenspannen.
• Accepteer geen oplossingen die uitsluitend weken, zoek naar oplossingen die zowel werken als waarde toevoegen: ruimtelijke identiteit, economisch perspectief, ecologische veerkracht.
• Durf ‘out of the box’ te denken. Wanneer je het durft de veiligheid en geborgenheid van je vaste denkkader, je ‘box’ te verlaten en in plaats daarvan óp die box te gaan staan, dan bezie je de omgeving plots vanuit een geheel nieuw perspectief. Dat kan helpen om nieuwe, onverwachte kansen te ontdekken voor een toekomst die zowel meer adaptief als meer attractief is.