De kracht van groen en blauw

Het Nederlandse cultuurlandschap is dooraderd met groenblauwe landschapselementen zoals houtwallen, natuurvriendelijke oevers, bloemrijke akkerlanden en poelen. Samen vormen ze een fijnmazig netwerk van landschapselementen met een grote ecologische en cultuurhistorische waarde. Ze verbinden natuurgebieden met elkaar, ondersteunen water- en bodemkwaliteit, stimuleren de biodiversiteit en dragen bij aan de recreatieve belevingswaarde van het agrarische landschap.

De afgelopen vijftig jaar is echter door verstedelijking en schaalvergroting in de landbouw een groot deel van deze groenblauwe structuren verdwenen, met ingrijpende gevolgen voor de leefomgeving van mens, dier en plant.

De uitdaging is groot: tegen 2050 moet 10% van het landelijk gebied groenblauw dooraderd zijn, zoals vastgelegd in het Nationaal Programma Landelijk Gebied (NPLG). In 2030 moet zelfs al 50% van deze opgave per provincie gerealiseerd zijn. Wat betekent dat in de praktijk?

De Handreiking Groenblauwe dooradering biedt een concreet handelingsperspectief, ontstaan uit de samenwerking tussen BoschSlabbers en Rho Adviseurs, Eelerwoude Landschapsbeheer en Expertteam Louis Bolk Instituut in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties. Het document brengt ontwerpend onderzoek en beleidsinstrumenten samen, zodat groenblauwe dooradering niet alleen een idee blijft, maar daadwerkelijk kan worden toegepast in gebiedsprocessen.

Een praktische leidraad

Groenblauwe landschapselementen zijn essentieel voor klimaatadaptatie, waterbeheer en biodiversiteit. Ze dragen bij aan ecosysteemdiensten zoals het herstel van de bodemkwaliteit en het vasthouden van water. De handreiking definieert twintig groenblauwe diensten, onderverdeeld in vijf categorieën: landschap, natuur, landbouw, bodem en water. Deze diensten dragen direct bij aan nationale en Europese beleidsdoelen, zoals de Kaderrichtlijn Water (KRW) en de Vogel- en Habitatrichtlijn (VHR).

Per landschapstype zijn vervolgens inrichtingsconcepten uitgewerkt die illustreren hoe groenblauwe dooradering er in de praktijk uit kan zien – van agrarisch gebied tot stadsrand. De perspectieven onderscheiden zich met een eigen ontwikkelrichting en bijbehorende set groenblauwe diensten.

Bijvoorbeeld: in veenweidegebieden wordt het slotensysteem ecologisch beheerd en gefaseerd gemaaid. Dit verhoogt de overlevingskans van plant- en diersoorten, versterkt het bodemleven en verbetert de waterkwaliteit. Langs hoofdwatergangen zoals de wetering worden bufferzones van minimaal 25 meter ingericht, die bijdragen aan de biodiversiteit en waterzuiverende werking – in lijn met de doelstellingen van de Kaderrichtlijn Water (KRW).

Tot slot biedt de handreiking een overzicht van juridische, financiële en organisatorische instrumenten die uitvoering mogelijk maken – van subsidies tot samenwerkingen tussen overheden en landgebruikers.

Ontwerpend onderzoek

Om te laten zien hoe groenblauwe dooradering in de praktijk functioneert, presenteert de handreiking vijf testgebieden: de Ooijpolder, de Alblasserwaard, de Doesburger Eng in Ede en Noordwest Walcheren. Ze fungeren als laboratorium voor het testen van ontwerpprincipes en het signaleren van knelpunten.

Een voorbeeld van een succesvolle combinatie van groenblauwe dooradering en landbouwproductie ligt in de Provincie Overijssel. Duurzame beheerovereenkomsten zorgen voor stabiliteit en maken het financieel aantrekkelijk om agrarische gronden te combineren met groenblauwe landschapselementen zoals hagen en poelen. Daarnaast maakt de stapeling van subsidies de realisatie van groenblauwe dooradering financieel haalbaar – bijvoorbeeld door de aanplant van hagen, het onderhouden van poelen en het beheren van grasland. Het resultaat is een duurzaam verdienmodel voor de agrariër, terwijl tegelijkertijd het landschap ecologisch versterkt wordt.

Het voorbeeld toont aan dat groenblauwe dooradering kan worden geïntegreerd in landbouwpraktijken zonder dat dit ten koste gaat van de agrarische productie. De aanpak is daarom niet alleen ecologisch haalbaar, maar ook economisch robuust – en een inspirerend voorbeeld voor andere regio’s.

Een haalbare toekomststrategie

De combinatie van praktische toepasbaarheid, gebiedsspecifieke inzichten en een integrale benadering maakt de Handreiking Groenblauwe dooradering tot een gebruiksvriendelijk en onmisbaar instrument voor iedereen die betrokken is bij de inrichting en verduurzaming van het landelijk gebied.

Door groenblauwe dooradering slim te koppelen aan bredere maatschappelijke opgaven zoals klimaatadaptatie, waterbeheer en landbouwtransitie, ontstaat een landschap dat niet alleen ecologisch robuuster is, maar ook toekomstbestendig.

Het resultaat? Een rijk en biodivers landschap, klimaatrobuuste oplossingen voor water en bodem, en een gezonde leefomgeving voor mens en natuur.

Meer weten? Download de Handreiking Groenblauwe dooradering.