Van Europese kantoorwijk naar levendig duurzaam stadsdeel

Op het plateau van Kirchberg in Luxemburg vinden Europese rechters, parlementariërs en bankiers al sinds de jaren ’70 de weg naar hun kantoren. Een onvervalste kantoorwijk die geleidelijk verandert in een gemengd stadsdeel. De auto’s op de snelweg hebben er plaats gemaakt voor trams en een nieuwe stadsboulevard. Waarover de Europarlementariërs naast bewoners naar hun werk lopen.

Tussen de nieuwe stadsboulevard en de dorpsachtige wijk Weimershof ligt een smalle strook van 16 hectare. Het Fonds Kirchberg schreef een prijsvraag uit voor de ontwikkeling van een duurzame woonwijk hier. Het Masterplan van Urbis, BoschSlabbers en Witteveen+Bos was het winnende ontwerp. De jury roemde hierin de overgang tussen de stadsdelen en de verwerking van duurzaamheid in het ontwerp.

Door de grootte van het project duurt de uitvoering ongeveer 20 jaar. In 2016 is de uitwerking van het eerste deel opgeleverd en deel twee zal in 2019 worden opgeleverd. Gelijk hieraan werkt BoschSlabbers de publieke buitenruimtes uit.

Cascades als verbinding met de omgeving

De topografie (het plateau), het karakter van de omliggende wijken en de aangrenzende groengebieden zijn leidend in het ontwerp. Hieruit volgt een plan met gebouwen die aftrappen als een cascade. Tussen de gebouwen door ontstaan visuele verbindingen en is een fijnmazig net van fiets- en voetpaden toegevoegd. Gebruikersgroepen worden verbonden door de mix van woontypes, winkels en kantoren met per blok een gezamenlijke binnentuin. Al in het ontwikkelingsstadium worden ze door co-creatie gebonden aan het gebied. Het open watersysteem zorgt voor zowel piekberging als een meer gespreide afvoer van het regenwater. Dit volgt de aanwezige topografie en vormt als een lange cascade de ruggengraat van het gebied.

Duurzaamheid als rode draad

Meest essentieel in het kader van duurzaamheid is het introduceren van wonen en verblijven in een kantorenwijk. Door de mix van functies ontstaat een stadsdeel waar alles te vinden is en forenzen steeds meer overbodig wordt. Daarnaast is de potentie voor zonne-energie meegewogen in de positionering van gebouwen. De blokken zijn zo ontworpen dat ze zo veel mogelijk energie kunnen opnemen, maar ook kunnen koelen. Het open regenwatersysteem is een relatief nieuw concept voor Luxemburg.

In de randvoorwaarden voor de bouwblokken en buitenruimtes zijn de duurzaamheids-uitgangspunten vastgelegd. Zoals het ontmoedigen van autogebruik en het bevorderen van fietsgebruik. Maar ook lokale energieopwekking, het verbinden van groengebieden en duurzaam waterbeheer en materiaalgebruik. Deze uitgangspunten kunnen hierdoor in de uitwerkingsfase niet opzij worden geschoven.

Adaptie door de jaren heen

De strategische insteek zorgt ervoor dat het plan tijdens de lange uitvoeringstermijn kan blijven meegaan met de tijd. Elk nieuw blok kan de nieuwste (technologische) ontwikkelingen toepassen. Het is dan ook geen blauwdrukplan. Per blok gelden randvoorwaarden, waarbinnen architecten en ontwikkelaars hun eigen bouw realiseren.

Ook in het ontwerp van de buitenruimte is hier rekening mee gehouden. De slimme verbindingen tussen gebouw en buitenruimte laten ruimte voor diverse oplossingen in het blok. De ruggengraat van het plan is het watersysteem i.c.m de topografie. Dit stuurt ook de fasering aan. Het robuuste framewerk van buitenruimtes en het scala aan verbindingen zorgen voor flexibiliteit en kwaliteit.

Twee deelgebieden, één wijk

In eerste deel van het plan zijn grotere, vrijstaande gebouwen gepland. Tussen de gebouwen door ontstaan verbindingen tussen de Avenue Kennedy en het Dalpark. Dit park ligt negen meter lager en is het einde van het watersysteem, met zones voor piekberging en een waterspeelplaats. Een centrale trappartij leidt het Dalpark in. Een paviljoen met restaurantfunctie markeert deze route. De meeste woningen in dit gebied zijn appartementen met een prachtig uitzicht over het historische centrum. Tussen de gebouwen geven daktuinen zicht over het groen.

In deel twee staat een serie pleinen haaks op de Avenue Kennedy. Dit voorkomt het effect van een muur van bebouwing. De pleinen zijn ontworpen volgens de principes van ‘shared space’. De bouwblokken zijn georiënteerd op en ontsloten door de pleinen. Hierdoor hoeft er geen nieuwe weg te worden aangelegd. In de plinten van de blokken langs de Avenue Kennedy is ruimte voor diverse niet-woonfuncties. De woonblokken hebben een binnentuin als kern. Daarnaast zijn er private terrassen en daktuinen. Deze tuinen worden verder ontworpen tijdens de ontwikkeling per bouwblok, zodat ze aangepast zijn aan de wensen van de bewonersgroep van dat moment.