Water en bodem sturend

Nederland staat voor een grote ontwikkelingsopgave waarin we zowel binnenstedelijk als in nieuwe gebieden op zoek zijn naar ruimte. In deze zoektocht is de bodem zelden een doorslaggevende factor. Nog te vaak wordt enkel de draagkracht van de ondergrond als randvoorwaarde gesteld en technisch opgelost. Met het onderzoeksproject ‘Op Bodembasis’ laten we zien dat er veel meer schuilt onder de oppervlakte.

Naast draagkracht spelen eigenschappen zoals culturele verbinding, waterregulatie, biodiversiteit en klimaatmitigatie een sleutelrol bij het realiseren van toekomstbestendige, duurzame en klimaatinclusieve steden. De publicatie pleit daarom voor een transitie waarin bodem en daarmee ook water sturend zijn bij ruimtelijke ontwikkelingen.

ONTWERPEND BODEMONDERZOEK

In de eerste fase werden zes locaties in Alphen aan den Rijn onderzocht via ontwerpend onderzoek, veldwerk en laboratoriumstudies. Dit leverde waardevolle inzichten op in de kwaliteiten en beperkingen van verschillende bodemtypen.

Eén van de resultaten van deze onderzoeksfase is de ‘waardenroos’, die vijf ecosysteemdiensten in kaart brengt: biodiversiteit, waterkwaliteit en -hoeveelheid, klimaatmitigatie, cultuurhistorie en draagkracht. Deze holistische benadering benadrukt het belang van herstel, bescherming en verantwoord gebruik van de bovenste bodemlaag, en laat zien hoe stedelijke functies hierop afgestemd kunnen worden.

Download deel 1 / het onderzoek

PRAKTISCHE HANDVATTEN VOOR BOUWEN VANUIT DE BODEM

Op basis van de inzichten uit het ontwerpend onderzoek hebben we een beeldend handboek ontwikkeld dat ontwerpers, ambtenaren en ontwikkelaars ondersteunt bij bouwen met de bodem als uitgangspunt. Dit handboek bevat een praktisch stappenplan, specifiek uitgewerkt voor zand-, klei- en veengronden. Het biedt een set van concrete bouwstenen en strategieën per bodemtype, inclusief gedetailleerde kosten-batenanalyses en praktijkvoorbeelden uit de zes onderzochte locaties. Deze aanpak maakt het handboek breed toepasbaar in zowel bestaande als nieuwe stedelijke gebieden.

Het handboek plaatst de bodem centraal in het ontwikkelproces en slaat zo een brug tussen natuurlijke bodem- en watersystemen en stedelijke inrichting. Zo ontstaat een duurzamer en veerkrachtiger stedelijk gebied, beter voorbereid op toekomstige uitdagingen.

Download deel 2 / het handboek

VERBEELDING ALS INSPIRATIE

Om de potentie van bouwen vanuit de bodem tastbaar te maken, ontwikkelden we een drieluik met toekomstbeelden voor het jaar 2085: de ‘droombodems’. Deze scenario’s tonen hoe zand-, klei- en veenbodems als basis kunnen dienen voor duurzame woonmilieus, zonder dat de bodem als beperkende factor wordt gezien.

De verbeeldingen nodigen uit tot anders denken over gebiedsontwikkeling en helpen eenheidsworst te voorkomen. Ontwikkelaars en ontwerpers worden gestimuleerd om meer ruimte te zien in de bodem, zowel letterlijk als figuurlijk.

De toekomstbeelden zijn op aanvraag beschikbaar in hoge resolutie.

Het onderzoek ‘Op Bodembasis’ is een initiatief van een multidisciplinair team met BoschSlabbers, Deltares, Huib Sneep, Gemeente Alphen aan den Rijn, BPD Gebiedsontwikkeling en Vereniging GPKL. Het project is mede mogelijk gemaakt door een subsidie van het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie, toegekend via de Open Oproep ‘Bouwen vanuit de bodem’.

ONDER DE STRAAD

In de 5e editie van de straaDkrant ‘Onder de straaD’ verkennen we de ondergrond als basis voor een toekomstbestendige leefomgeving. De bovenste drie meter van de ondergrond in de publieke ruimte is overvol, terwijl daaronder nog ruimte ligt.

Door de druk op de openbare ruimte te verlichten – bijvoorbeeld door dieper te bouwen of private gebieden te benutten – ontstaan nieuwe mogelijkheden voor stedelijke verdichting en vergroening, terwijl het natuurlijke systeem behouden blijft.