Gewaardeerd dijkenlandschap

Wanneer je van Zwolle naar Deventer over de Sallandse Bandijk rijdt, fietst of wandelt komen IJssellandgoederen, Hanzesteden, IJsseldorpen, natuurgebieden en relicten van de IJssellinie en dijkdoorbraken aan je voorbij. Het landschap langs de dijk kent vele tijdlagen die allen hun spoor hebben achtergelaten. De dijk zelf is van grote invloed op de beleving van het zeer gewaardeerde kleinschalige en afwisselende Sallandse IJssellandschap. En beschermt het gehele Sallandse achterland tegen overstromingen. In de nabije toekomst moet deze dijk worden versterkt, waarbij de bestaande ruimtelijke kwaliteit van het gebied behouden dienen blijven. Of beter nog, ze kunnen worden versterkt.

Het door BoschSlabbers opgestelde Ruimtelijk Kwaliteitskader (RKK) is het document dat structuur en inspiratie biedt tijdens de ruimtelijke uitwerking van de dijkversterking. Hiervoor hebben we samen met de mensen in de omgeving de bestaande kwaliteiten en knelpunten scherp geïdentificeerd en vastgelegd.

BoschSlabbers werkte nauw samen met de omgeving. Dit deden we door een heus belevingswaarden onderzoek, waarbij we middels een enquête, een reizende dijktent en een dijkdenkersfietstocht zo veel mogelijk kennis en informatie hebben opgehaald. Ook kwamen er zo kansen aan het licht die mogelijk gekoppeld kunnen worden aan de uitvoering van de dijkversterking. De dijkdenkers, een groep van zo’n 50 lokale omwonenden, werden gedurende het hele proces geregeld geraadpleegd voor kennis en advies. Al deze kennis leidde onder andere tot het opstellen van een Hydrobiografie IJsseldijk Zwolle-Olst en een Kaartenatlas. De Hydrobiografie is lokaal in grote oplage verspreid.

Voor elke kwaliteit/knelpunt is in het Kwaliteitskader beknopt aangegeven wat de betekenis ervan is voor de dijkversterking en deze zijn vervolgens uitgewerkt in principes. Om dit verhaal eenvoudig te vertellen hebben we dit verhaal gepersonifieerd rondom drie herkenbare vragen. Wie ben ik? Wat wil ik zijn? En Hoe word ik het?

Vier leidende principes

Wat wil ik zijn? Een viertal leidende principes vormen als het ware de top-eisen voor behoud en versterking van de ruimtelijke kwaliteit.

1. De continue dijk: een slingerende steile groene dijk. De dijk is herkenbaar als één samenhangende lijn in het landschap. De dijk heeft een doorgaand slingerend tracé en kent een eenduidig en compact dwarsprofiel met steile en groene taluds.
2. De kleurrijke dijk: een gevarieerd dijklandschap. De dijk voert door een kleinschalig, reliëfrijk en divers landschap: rivierduinen, oeverwallen, uiterwaarden en dorpen. Deze veelkleurigheid wordt behouden en waar mogelijk versterkt.
3. De verhalende dijk: zorgvuldige omgang met het (water) erfgoed. Kolken, dijkdellen, dijkstoelhuisjes, relicten van de IJssellinie, rivierlandgoederen vertellen het verhaal over het ontstaan van het IJssellandschap. Het behoud van het erfgoed is het beste geborgd door het een nieuwe functie te geven volgens het motto: behoud door ontwikkeling.
4. De beleefbare dijk: versterken routenetwerk met behoud luwe plekken. Het recreatief routenetwerk rondom de dijk kan versterkt worden. Luwe en dynamische plekken bieden een variatie van het dijkenlandschap.

Concrete ontwerpprincipes

Voor de planuitwerking zijn concrete uitgangspunten nodig. Per leidend principe (continue dijk, kleurrijke dijk, verhalende dijk en beleefbare dijk) zijn ontwerpprincipes opgesteld.

Het ontwerpprincipe vertelt het doel wat gerealiseerd moet worden. Dit kan bijvoorbeeld zijn; Voortbouwen op het kenmerkende slingerende tracé. Voor dit ontwerpprincipe zijn verschillende zoekrichtingen geïllustreerd die laten zien hoe met dit principe om te gaan. Het slingerende tracé wordt bijvoorbeeld versterkt door de as te verschuiven van de dijkverhoging. En bij dijkverleggingen worden de dijkstukken vloeiend en bochtig vormgegeven, en niet haaks als bajonet-aansluiting. Bij een aantal principes zijn ook meekoppelkansen te aangegeven. Zo kan de kruin van de dijk bij de dorpen worden ingericht als aantrekkelijke openbare ruimte als onderdeel van het dorp. Deze meekoppelkansen dienen als inspiratie om de dijk nog aantrekkelijker te maken. Ten slotte zijn er uitwerkingen gemaakt die op de kaart alle ontwerpprincipes per deelgebied inzichtelijk maken.